Iedere jaarwisseling zijn er veel ongelukken met vuurwerk. Alleen al in het Oogziekenhuis in Rotterdam werden dit jaar acht mensen met oogletsel opgenomen. Steeds komt de vraag terug of deze slachtoffers hun schade kunnen verhalen, vooral als het onschuldige omstanders betreft. Het antwoord: niet altijd, maar in sommige gevallen is het zeker mogelijk al blijkt het vaak lastig de bewijslast rond te krijgen.
Waar sprake is van illegaal vuurwerk, gebrekkig vuurwerk of het negeren van afsteekinstructies is er vaak een aansprakelijke partij. Bij eigen onhandigheid is dat natuurlijk niet zo, maar kan soms wel de ongevallenverzekering aangesproken worden.
De aansprakelijke afsteker
Of de afsteker van een stuk vuurwerk dat schade aanricht aan iemand anders aansprakelijk is, ligt aan de omstandigheden. Vuurwerk mag tussen 18:00 uur en 02:00 uur legaal worden afgestoken. Algemeen bekend is dat het van korte afstand bekijken van vuurwerk risico’s met zich meebrengt. Iemand die op veilige wijze vuurwerk afsteekt binnen dat tijdsbestek zal niet aansprakelijk zijn voor de schade.
Grofweg zijn er drie categorieën slachtoffers te onderscheiden:
- Omstanders die letsel oplopen door vuurwerk van een ander.
- Slachtoffers van gebrekkig vuurwerk.
- Mensen die gewond raken door eigen onhandigheid of pech.
Dat aansprakelijkheid ook buiten de legale periode geen zekerheid is, blijkt uit de jurisprudentie (Rechtbank Den Haag 21 mei 2013, ECLI:NL:RBDHA:2013:CA2447). Een slachtoffer liep gehoorschade op door knalvuurwerk dat kort na 02:00 uur werd afgestoken op een binnenplaats. De rechter stelde echter dat het van belang was dat het vuurwerk werd afgestoken in een stad, waar het algemeen bekend is dat na het legale tijdsbestek nog afgestoken wordt.
Het slachtoffer stelde ook nog eens dat het ging om illegaal knalvuurwerk, maar kon dit niet bewijzen. Als dit hem wel was gelukt, was er waarschijnlijk wel aansprakelijkheid geweest. De bezitter van illegaal vuurwerk kan zelfs aansprakelijk zijn voor schade als een ander het afsteekt zonder daar toestemming voor te vragen (Hof Arnhem-Leeuwarden 12 mei 2015, ECLI:NL:GHARL:2015:3437).
Een vuurwerkhandelaar nam zelf illegaal vuurwerk mee naar een oudjaarsfeest. Zijn plan was om dit zelf af te steken, maar iemand anders pakte het vuurwerk en stak het af. Het liep niet goed af. De afsteker verloor zijn rechteroog en brak zijn jukbeen op twee plaatsen. Volgens de rechter had de vuurwerkhandelaar er rekening mee moeten houden dat op een oudjaarsfeest mensen zich onoplettend en onzorgvuldig zouden kunnen gedragen. Dit gegeven en de grote kans op ernstig letsel bij het afgestoken soort illegaal vuurwerk leiden volgens het Hof tot aansprakelijkheid.
De eisen voor het afsteken van vuurwerk worden ook steeds strenger, wat de kans op aansprakelijkheid vergroot. Het meest recente voorbeeld is de verplichte lanceerstandaard voor vuurpijlen. Als iemand een vuurpijl afsteekt zonder standaard en letsel veroorzaakt, is de kans dat diegene aansprakelijk is groot. Hetzelfde geldt als bijvoorbeeld de gebruiksinstructies niet zijn gevolgd.
De aansprakelijke producent
Bij gebrekkig vuurwerk is schade in de meeste gevallen verhaalbaar. Gaat een vuurpijl op lagere hoogte af dan in de instructies staat vermeld? Dan is hoogstwaarschijnlijk de producent aansprakelijk. Die aansprakelijkheid geldt niet alleen voor de afsteker, maar ook voor de omstanders. Getuigenverklaringen om het gebrek aan te tonen zijn in deze zaken wel van groot belang.
Eigen schuld?
In het geval dat het vuurwerkletsel wordt veroorzaakt door een eigen onhandigheid of door domme pech, zal het niet mogelijk zijn om een derde hiervoor aansprakelijk te houden. Het kan nog wel de moeite waard zijn om na te gaan of er voor het slachtoffer een ongevallenverzekering is afgesloten. Zo’n verzekering keert een vast bedrag uit wanneer iemand bij een ongeval blijvend letsel oploopt. Dit bedrag is in praktijk vaak veel lager dan de daadwerkelijke schade, maar kan bijvoorbeeld wel helpen bij het bekostigen van een dure behandeling.