Alcohol en drugs in het verkeer – eigen schuld en billijkheidscorrectie

“Glaasje op, laat je rijden”, in 1966 was dit een grote carnavalshit van ene Sjakie (jawel) Schram. Veilig Verkeer Nederland gebruikte zijn nummer in haar campagne om niet met drank op achter het stuur te kruipen. Destijds werd daar vrij makkelijk over gedacht. Dat is dus al meer dan 55 jaar geleden. Later volgde vanuit de overheid onder meer nog de bekende BOB-campagne.

Helaas is het zo dat er nog altijd dwazen zijn die toch nog met (te veel) drank op een auto gaan besturen. Dat bleek maar weer, eind vorig jaar. De automobilist die op Tweede Kerstdag een dodelijk ongeluk veroorzaakte was onder invloed van alcohol. Een kindje van 7 en haar beide ouders waren op slag dood… Wat een feestdag had moeten zijn, werd een héél triest drama.

Ik ben regelmatig op de voetbalclub te vinden. Daar is men niet vies van de “derde helft”. Op zich niets mis mee, ware het niet dat er toch steeds personen zijn die zonder enige schroom achter het stuur kruipen. De politie weet dit ook en controleert met enige regelmaat in de nabijheid van het sportpark. Maar voordat de politie goed en wel is geïnstalleerd, is het vaak binnen de club via Whatsapp-berichten al duidelijk dat er een controle is. Dan laat men de auto staan en gaat men bijvoorbeeld lopend naar huis (waarom pak je überhaupt de auto als je op loopafstand woont?).

In de kantine wordt er dan druk over gepraat, waarbij ook luidkeels verteld wordt hoe blij men is door de politie te slim af te zijn. Als ik dit hoor, vraag ik of zij ook aan eventuele slachtoffers of nabestaanden denken als men een ongeval veroorzaakt. Ik krijg dan vaak geen reactie terug, maar de verbaasde blikken zeggen mij meer dan genoeg. Ik mag toch hopen dat mijn vraag vrij normaal is en niet een gevolg is van beroepsdeformatie.

In Nederland geldt een wettelijke grens van 0,5‰ en voor een beginnend bestuurder 0,2‰ (artikel 8 WVW). Het is vanzelfsprekend dat de reactiesnelheid afneemt, wanneer men onder invloed is van alcohol. Ook leidt alcoholgebruik tot overmoedig gedrag. Deze combinatie is gevaarlijk en kan dus zelfs dodelijk zijn. Uit onderzoek is gebleken dat bij een promillage van 0,5‰ de kans op een ongeval met maar liefst 40% toeneemt.

In artikel 150Rv is “wie eist bewijst” geregeld. In ditzelfde wetsartikel is ook opgenomen dat hiervan kan worden afgeweken. De norm van artikel 8 WVW strekt tot het voorkomen van verkeersongevallen en de daaruit voortvloeiende schade. Als dit specifieke gevaar zich verwezenlijkt, is de toepasselijkheid van de omkeringsregel een gegeven en wordt causaal verband tussen het alcoholgebruik en de aanrijding in beginsel aangenomen. In de rechtspraak zie je ook terug dat rechters dan de omkeringsregel toepassen. Dit kan ertoe leiden dat de schade niet verhaalbaar is, omdat het bewijs niet te leveren is.

Verder, op (bijna) elke polis geldt een alcoholuitsluiting. Deze uitsluiting mag niet naar derden worden “gebruikt”. Dit wordt namelijk gezien als een niet toegestane WAM-uitsluiting. De verzekeraar zal de schade dus aan het slachtoffer moeten vergoeden, maar zij heeft wel het recht om de verrichte uitkering op de verzekerde te verhalen. Dit op grond van artikel 15 WAM. De schade kan uiteraard enorm oplopen, wat dus niet alleen grote financiële consequenties heeft voor het slachtoffer, maar – naast de strafrechtelijke gevolgen en de hiervoor genoemde bewijsproblemen – ook voor de onder invloed zijnde bestuurder.

Op 18 november 2022 heeft de Rechtbank Rotterdam vonnis gewezen, waarbij de WAM-verzekeraar (Achmea) de uitkering aan de nabestaanden wilde verhalen op haar verzekerde. Deze verzekerde was onder invloed van alcohol en veroorzaakte een dodelijk ongeval. De rechtbank kwam tot het volgende vonnis: “Nu onweersproken vaststaat dat gedaagde een ongeval heeft veroorzaakt en hij op het moment van het ongeval onder invloed was van – meer dan de wettelijke toegestane hoeveelheid – alcohol, heeft Achmea op grond van haar algemene voorwaarden het recht om geen dekking te geven en is zij gerechtigd om het uitbetaalde bedrag van gedaagde terug te vorderen.” Rechtbank Noord-Holland heeft in haar vonnis d.d. 21-12-2022 nog eens bevestigd dat een bestuurder die onder invloed is van alcohol er niet van uit mag gaan dat zijn aansprakelijkheid gedekt was onder een verzekering.

“Glaasje op, laat je rijden” is dus een meer dan verstandige keuze, maar ook hier gelden mitsen en maren. De passagier moet zich er ook van bewust zijn dat de bestuurder niet onder invloed verkeert. Althans, dat de bestuurder niet de hiervoor genoemde grens heeft overschreden. Is hij zich er wel van bewust en hij loopt letsel op, dan is de kans groot dat de schade niet volledig wordt vergoed. Hetzelfde geldt voor het gebruik van drugs of lachgas. Als je weet of redelijkerwijs behoort te weten dat de bestuurder heeft gebruikt, dan kan dat leiden tot eigen schuld.

Zie ook de beschikking Rb Noord-Holland 18-01-2023. In deze deelgeschilprocedure heeft de rechtbank geoordeeld dat de passagier die betrokken was bij een eenzijdig verkeersongeval eigen schuld moet worden toegerekend. De passagier wist namelijk dat de bestuurder onder invloed was van lachgas. Bovendien heeft hij tijdens het rijden ballonnen aan de bestuurder gegeven, waarmee hij heeft bijgedragen aan het roekeloze rijgedrag van de bestuurder. De rechtbank kende 50% eigen schuld toe, dat in artikel 6:101 BW is geregeld. In ditzelfde wetsartikel is ook opgenomen dat een andere verdeling kan plaatsvinden, indien de billijkheid dit wegens de uiteenlopende ernst van de gemaakte fouten of andere omstandigheden eist. Dit is de zogenaamde billijkheidscorrectie. Hierbij wordt onder andere gekeken naar de ernst van de schade en het letsel. Ondanks het feit dat X zwaar lichamelijk letsel heeft opgelopen, is de rechtbank van oordeel dat deze correctie niet aan de orde is. X kreeg slechts 50% van zijn schade vergoed.

Kortom, alcohol maakt meer kapot dan je lief is…

Terwijl ik dit artikel aan het afronden ben, bereikt mij het nieuws dat er op de A59 een vreselijk ongeval is gebeurd. Als gevolg hiervan is een gezin met 2 jonge kinderen overleden. Uit onderzoek is gebleken dat één van de betrokken partijen onder invloed was van alcohol en drugs.